جنون گل لاله

موضوع حباب اقتصادی چیز تازه و ناشناخته‌ای نیست اما همچنان محل بحث و جدل‌های زیادی است. حباب اقتصادی وقتی شکل می‌گیرد که به دلیلی، قیمت یک کالا به صورت غیرعادی بالاتر می‌رود و این روند رشد قیمت در یک چرخه ی بازخورد مثبت مدام بیشتر می‌شود تا زمانی که یک عامل دیگر اصطلاحاً باعث ترکیدن حباب شود و قیمت به حالت عادی برگردد.
یکی از اولین حباب‌های اقتصادی که در تاریخ ثبت شده در سال ۱۶۳۷ در هلند اتفاق افتاد؛ چیزی که آن را امروز به اسم «حباب گل لاله» یا «جنون گل لاله» می‌شناسیم.

گل لاله اواسط قرن شانزدهم به اروپا وارد شد و بعد که هلندی‌ها دیدند می‌توانند آن را پرورش دهند بازار بزرگی برای انواع مختلفی از لاله ایجاد شد. یکی از چیزهایی که باعث اوج گرفتن بازار گل لاله شد و کلی ابداعات اقتصادی به همراهش آورد نحوه‌ی رشد و پرورش لاله بود. گیاه لاله کمی بیشتر از یک هفته در سال گل می‌داد، اما پیاز آن دوباره می‌توانست رشد پیدا کند و گل بدهد. از طرف دیگر رشد پیاز لاله چند سال وقت می‌برد. اینها یعنی یک گل کوتاه مدت که البته ریشه و پیاز آن با دوام است و رشد پیازش هم کلی زمان می‌برد. همین محدودیت‌ها باعث شد تا برای گل لاله بازار فروش آتی (Future Market) ایجاد شود، یعنی افراد گل‌ها را به نوعی پیش‌خرید کنند و این پیش خرید هم مقدمه‌ای شد برای شکل‌گیری یک بازار اوراق بهادار

در ۱۶۳۷ قیمت گل‌های لاله شروع کرد به اوج گرفتن و به شکل سرسام‌آوری بالا و بالاتر رفت، آن‌قدر که قیمت یک گل لاله گاهی با قیمت یک خانه برابری می‌کرد. در فوریه‌ی ۱۶۳۷ ناگهان دیگر خریداری برای اوراق لاله‌ها پیدا نشد. عده‌ای آن را به شیوع طاعون خیارکی در حوالی شهر هارلم هلند نسبت می‌دهند. اما دلیلش خیلی مهم نیست، حباب بالاخره به دلیلی می‌ترکد

چیزی که آقای شیلر نویسنده‌ی کتاب اقتصاد روایی می‌گوید این است که یک عامل غیر اقتصادی یعنی یک هیجان روانی یا یک روایت می‌تواند مستقیماً بر روند تحولات اقتصادی اثر بگذارد، مثلاً حباب ایجاد کند، و همیشه هم اینطور نیست که عوامل اقتصادی باعث ایجاد یک روایت در جامعه شوند. گاهی روند درست برعکس این است.