آشنایی با رشته بهداشت حرفه ای و ایمنی کار

رشته بهداشت حرفه ای و ایمنی کار، به مطالعه کار در زمینه حفظ و ارتقاء سلامت و ایمنی کارکنان در محیط کار می‌پردازد . این رشته با هدف پیشگیری از وقوع حوادث و بیماری‌های مرتبط با محیط کار و بهبود شرایط کارکنان تحت تأثیر عوامل مختلف مانند عوامل شیمیایی ، فیزیکی ، بیولوژیکی و روانی ارائه می‌شود.

در این رشته ، دانشجویان با مباحث مرتبط با بهداشت و ایمنی کار ، ارزیابی خطرات موجود در محیط کار، طراحی و اجرای برنامه‌های بهبود شرایط کارکنان، ارزیابی تأثیر عوامل مختلف بر سلامت و ایمنی کارکنان ، کاهش حوادث و بیماری‌های مرتبط با کار و اجرای آموزش‌های مرتبط با بهداشت و ایمنی کار آشنا می‌شوند .

فارغ التحصیلان در این رشته می‌توانند در محیط کارهای مختلفی مانند کارخانه‌ها ، معادن ، بیمارستان‌ها ، کارگاه‌ها ، ادارات و سازمان‌ها کار کنند . همچنین ، آنها می‌توانند به عنوان مشاوران بهداشت و ایمنی کار در شرکت‌ها و سازمان‌ها فعالیت کنند .

در کشورهایی که قوانین و مقررات مربوط به بهداشت و ایمنی کار محکم تر هستند ، استخدام فارغ التحصیلان این رشته در بخش‌های مختلف صنعت و خدمات بیشتر است . علاوه بر این ، با توجه به افزایش آگاهی درباره بهداشت و ایمنی کار و نیاز به حفظ سلامت کارکنان،  تقاضا برای کارشناسان بهداشت حرفه ای و ایمنی کار نیز در حال افزایش است.

شاخه های اصلی تخصصی رشته

عوامل فیزیکی

در این رشته تحصیلی ، هدف اصلی درک و کنترل عوامل خطر و آسیب های محیط کار است تا به کارکنان کمک شود تا در محیط کار بهداشتی و ایمنی تر کار کنند . عوامل فیزیکی بخش بزرگی از هویت محیط کار را شکل می دهند که در ادامه به آنها می پردازیم .

·روشنایی در محیط کار: در بهداشت حرفه ای ، بررسی و ارزیابی نور محیط کار و اطمینان حاصل شده از روشنایی مناسب جزء وظایف مهم است . مطالعه نور محیط کار و ارزیابی روشنایی مناسب می‌تواند به کاهش خطرات ناشی از روشنای کم یا خیره کنندگی نوری کمک کند.

·صدا در محیط کار: بررسی اثرات صدا بر سلامت کارکنان و کنترل صدای مزاحم در محیط کار نیز جزء وظایف بهداشت حرفه ای است . برخی از مشکلات صدا در محیط کار شامل خستگی ، افزایش استرس، کاهش تمرکز و افزایش خطر بروز ناشنوایی شغلی می‌باشد.

·ارتعاش در محیط کار: ارتعاشات ماشین‌آلات ، ابزارها و تجهیزات می‌توانند به کارکنان آسیب برسانند . در بهداشت حرفه ای ، بررسی و کنترل ارتعاشات محیط کار از اهمیت بالایی برخوردار است . ارتعاشات می‌توانند به کارکنان از طریق تحریک عضلات ، آسیب رساندن به اعضای بدن و یا ایجاد اختلالات روانی صدمه برسانند .

·تنش های گرمایی و سرمایی در محیط کار: دما و رطوبت محیط کار می‌تواند تأثیر بزرگی بر کارکنان داشته باشد . در بهداشت حرفه ای ، بررسی و کنترل تنش های گرمایی و سرمایی محیط کار برای حفظ راحتی و سلامت کارکنان بسیار مهم است . تنش های گرمایی و سرمایی می‌توانند باعث ایجاد خستگی ، افزایش استرس ، کاهش تمرکز و ایجاد بیماری های مرتبط با دما شوند.

عوامل شیمیایی

در این رشته تحصیلی، نمونه برداری از آلاینده های هوا برای ارزیابی شرایط بهداشت حرفه ای و محیط کاری انجام می شود. این عملیات شامل بررسی سطح آلاینده ها مانند ذرات معلق، گازها و ترکیبات شیمیایی در هوا است . تجزیه و ارزیابی نمونه های هوا به منظور تعیین سطح آلاینده ها نیز در رشته بهداشت حرفه ای و ایمنی کار بسیار مهم است. این تجزیه و ارزیابی شامل استفاده از تجهیزات و روش های تحلیلی متنوع برای تعیین غلظت آلاینده ها در نمونه های هوا است . این اطلاعات به ارزیابی ریسک های بهداشت حرفه ای و ایمنی در محیط کار کمک می کنند و بهبود اقدامات پیشگیرانه و کنترل آلودگی هوا در محیط کار را ممکن می سازند.

دانشجویان در این رشته با مفاهیم و اصول کنترل آلودگی هوا  نیز آشنا می شوند و به شناسایی و ارزیابی روش های کنترل آلودگی هوا می پردازند. هدف اصلی کنترل آلودگی هوا در محیط کار، حفظ سلامت و بهبود شرایط بهداشت حرفه ای کارکنان است.

طراحی تهویه صنعتی نیز یکی از موضوعات مهم در رشته بهداشت حرفه ای و ایمنی کار است . در این رشته ، دانشجویان با مبانی و اصول طراحی سیستم تهویه صنعتی در محیط کار آشنا می شوند . طراحی صحیح سیستم تهویه صنعتی در محیط کار، میزان آلاینده ها را کاهش می دهد و شرایط بهداشت حرفه ای و ایمنی کارکنان را بهبود می بخشد.

ایمنی

در رشته مهندسی بهداشت حرفه ای و ایمنی کار ، مبحث ایمنی به بخش های مختلفی تقسیم می شود که در ادامه به آنها می پردازیم:

·ایمنی در عملیات عمرانی: در این رشته ایمنی در عملیات عمرانی مورد بررسی قرار می‌گیرد تا در هنگام انجام عملیات ساخت و ساز ، خطرات حادثه‌آفرین مانند سقوط از ارتفاع ، آسیب به سازه‌ها و خطرات مربوط به استفاده از ماشین آلات ساختمانی ، کاهش یابد. همچنین، حوادث ناشی از کار و شرایط اضطراری مورد بررسی قرار می‌گیرند تا پیشگیری از آن‌ها و راهکارهای مدیریت آن‌ها شناسایی شود.

· ایمنی حریق و مواد شیمیایی:  این بخش به بررسی راهکارهای پیشگیری از حریق در محیط کار و مدیریت صحیح مواد شیمیایی و خطرات مرتبط با آن‌ها می‌پردازند.

·ایمنی برق و ماشین آلات: این بخش به شناسایی خطرات مرتبط با برق و ماشین آلات در محیط کار، ارائه راهکارهای ایمنی و آموزش‌های مرتبط با استفاده ایمن از برق و ماشین آلات به کارکنان می‌پردازند.

ارزیابی و مدیریت ریسک

در رشته بهداشت حرفه‌ای وایمنی کار ، ارزیابی و مدیریت ریسک در راستای جلوگیری از وقوع حوادث و خطرات در محیط کار و در ارتباط با سلامت و ایمنی کارکنان بسیار مهم است . ارزیابی ریسک در بهداشت حرفه ای و ایمنی کار به معنای تشخیص و ارزیابی خطرات موجود در محیط کار است . این فرایند شامل شناسایی و ارزیابی خطرات ، تعیین اولویت خطرات ، تحلیل خطرات و ارزیابی ریسک مربوطه است . ارزیابی ریسک اطلاعات مربوط به خطرات موجود در محیط کار را فراهم می کند و به ایجاد استراتژی های مناسب برای کنترل و کاهش خطرات کمک می کند.

مدیریت ریسک در بهداشت حرفه ای و ایمنی کار شامل برنامه ریزی ، اجرا و کنترل فرآیندهایی است که برای کاهش و کنترل خطرات و ریسک ها در محیط کار استفاده می شود . این فرآیند شامل تعیین استانداردها و راهنماها ، تعیین و تدوین سیاست ها و فرآیندهای ایمنی کار ، آموزش کارکنان و برنامه های ایمنی، نظارت و ارزیابی عملکرد و مدیریت است .

ارگونومی شغلی

ارگونومی شغلی یکی از حوزه‌های مهم در حوزه بهداشت حرفه‌ای و ایمنی کار است . ارگونومی به مطالعه و طراحی سیستم‌های کاری با توجه به نیازهای انسان و قابلیت انطباق آنها با سیستم‌ها می‌پردازد . از جمله موضوعاتی که در ارگونومی شغلی مورد بررسی قرار می‌گیرد عبارتند از :

·طراحی ابزارها و تجهیزات کاری : در اینجا به بررسی و ارزیابی ابزارها و تجهیزات استفاده شده در محیط کار پرداخته می‌شود تا بتوان آنها را مطابق با قابلیت ها و نیازهای انسان طراحی و بهینه سازی کرد .

·طراحی ایستگاه‌های کاری : فضاهای کاری باید به گونه‌ای طراحی شوند که انسان در آنها به راحتی بتواند فعالیت کند و در عین حال از لحاظ ایمنی و بهداشتی نیز مناسب باشند .

·طراحی و تنظیم سیستم‌های نظارتی : سیستم‌های نظارتی در شغل‌های مختلف از اهمیت بسزایی برخوردارند. طراحی صحیح و مناسب این سیستم‌ها می‌تواند خطرات مربوط به اشتباهات انسانی را کاهش دهد و ایمنی کار را بهبود بخشد.

·مطالعه حرکات و انجام کارها : ارگونومی شغلی به بررسی حرکات و انجام کارها توسط انسان می‌پردازد تا بتواند روش‌های بهینه انجام کارها را به ارائه دهد و از ایجاد زحمت و خستگی زیاد در انجام کارها جلوگیری کند.

·بررسی شرایط روانی و روحی در محیط کار : ارگونومی شغلی به بررسی شرایط روانی و روحی کارکنان در محیط کار می‌پردازد تا بتواند از نظر روانشناختی و روحی بهبودی در محیط کار ایجاد کند .

بیماری های شغلی و اپیدمیولوژی

موضوعات بیماری های شغلی و اپیدمیولوژی به طور مستقیم با رشته تحصیلی بهداشت حرفه ای و ایمنی کار مرتبط هستند . رشته بهداشت حرفه ای و ایمنی کار در برگیرنده مطالعه و تحقیق در زمینه حفظ و ارتقای سلامت و ایمنی کارکنان در محیط کار است . بیماری های شغلی مرتبط با عوامل موجود در محیط کار هستند که می توانند بر روی سلامت و ایمنی کارکنان تأثیر بگذارند . به عنوان مثال ، بیماری های تنفسی ناشی از تماس با مواد شیمیایی مضر در صنایع شیمیایی یا بیماری های پوستی ناشی از تماس با مواد شیمیایی در صنایع موضوعاتی هستند که در زمینه بهداشت حرفه ای و ایمنی کار مورد بررسی قرار می گیرند.

اپیدمیولوژی نیز به عنوان علم مطالعه روش ها و عوامل انتقال و پخش بیماری ها در جامعه است . در زمینه بهداشت حرفه ای و ایمنی کار ، اپیدمیولوژی به منظور تشخیص و پیشگیری از بیماری های شغلی و مدیریت اپیدمی ها در محیط کار استفاده می شود. این شاخه از علوم پزشکی می تواند به شناسایی عوامل ریشه‌ای بیماری‌ ها و طراحی برنامه‌های پیشگیری و کنترل این بیماری‌ها کمک کند . این زیر مجموعه از رشته مهندسی بهداشت حرفه ای و ایمنی کار پس از شروع اپیدمی کرونا به صورت ویژه مورد توجه قرار گرفت.

دروس تخصصی رشته مهندسی بهداشت حرفه ای و ایمنی کار

دروس تخصصی که دانشجویان در طول تحصیل در رشته کارشناسی بهداشت حرفه­ ای و ایمنی کار می­ گذرانند ، عبارتند از : روشنایی در محیط کار ، صدا در محیط کار ، ارتعاش در محیط کار ، تنش­ های گرمایی و سرمایی در محیط کار ، بهداشت پرتوها ، دینامیک گازهای آئروسل­ ها ، مبانی نمونه برداری از آلاینده­ های هوا ، تجزیه و ارزشیابی نمونه­ های هوا ، مبانی کنترل آلودگی هوا ، طراحی تهویه صنعتی ، ایمنی در عملیات عمرانی ، حوادث ناشی از کار و شرایط اضطراری ، ایمنی ، حریق و مواد شیمیایی ، ایمنی برق و ماشین آلات ، ارزیابی و مدیریت ریسک ، سیستم ­های مدیریت ایمنی ، ارگونومی شغلی یک و دو، اصول سم شناسی و پایش بیولوژیک ، سم شناسی شغلی ، زبان تخصصی ، بیماری­ های شغلی و اپیدمیولوژی آن­ ها و کلیات محیط زیست.

ارتباط رشته بهداشت حرفه ای و ایمنی کار با رشته HSE

رشته بهداشت حرفه ای  (Occupational Health) و رشته HSE (Health, Safety, and Environment) ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند ، زیرا هر دو رشته به طور کلی به ایمنی و بهداشت در محیط کار اختصاص داده شده‌اند. رشته بهداشت حرفه ای به بررسی و مدیریت عوامل بهداشتی در محیط کار می‌پردازد. این عوامل می‌توانند شامل آلودگی هوا ، سر و صدا ، اشعه ، مواد شیمیایی و ... باشند . هدف اصلی این رشته، حفاظت از سلامت و ایمنی کارکنان در محیط کار است.

از سوی دیگر، رشته HSE به مدیریت عوامل ایمنی، بهداشت و محیط زیست در محیط کار می‌پردازد . این رشته در برگیرنده مدیریت ریسک‌های ایمنی، بهداشت و محیط زیست در محیط کار است و تمامی استانداردها و قوانین مربوط به ایمنی و بهداشت را رعایت می‌کند .

به طور خلاصه، هر دو رشته بهداشت حرفه ای و HSE به مدیریت و کنترل عوامل بهداشتی و ایمنی در محیط کار اختصاص داده شده‌اند و هدف آن‌ها حفظ سلامت و ایمنی کارکنان است.

برای آشنایی بیشتر با کسب و کار های مرتبط با بهداشت حرفه ای و ایمنی کار می توانید از لینک های زیر استفاده کنید :

·         ارائه خدمات بهداشت حرفه ای و ایمنی کار در استان آذربایجان شرقی

·        ارائه خدمات بهداشت حرفه ای و ایمنی کار در استان اصفهان

·        ارائه خدمات بهداشت حرفه ای و ایمنی کار در استان البرز

·        ارائه خدمات بهداشت حرفه ای و ایمنی کار در استان تهران

·        ارائه خدمات بهداشت حرفه ای و ایمنی کار در استان خراسان رضوی

·        ارائه خدمات بهداشت حرفه ای و ایمنی کار در استان خوزستان

·        ارائه خدمات بهداشت حرفه ای و ایمنی کار در استان بوشهر

·        ارائه خدمات بهداشت حرفه ای و ایمنی کار در استان یزد